زمینه و هدف: از جمله مظاهر اجتماعی عصر کنونی که پدیده مجرمانه را در جامعه گسترش داده وجدان عمومی و موثر بودن آن بر پدیده جزایی و جرم و مجازات می باشد. حقوق جزایی و نمود جرم و مجازات از این حوزه در امان نمی ماند. در عرصه قانون گذاری، قضاوت و اجرای حکم، سیاست های مربوط به وجدان عمومی، مقنن را مجبور به جرم تلقی نمودن رفتارها در بعضی زمینه ها نموده است. در نتیجه ارگان های اجرای و قضایی نیز در راستای اعمال صلاحیت های خود نیز تحت تاثیر مفهوم وجدان عمومی قرار می گیرند. مواد و روش ها: این تحقیق از نوع نظری بوده روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی می باشد و روش جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای است و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است. یافته ها: سیاست گذاری جنایی عوام گرا برمبنای حوادث روزانه و جرایمی است که وجدان عمومی را جریحه دار می کند به عنوان یک سیاست جنایی مقطعی است که در زمان طولانی نمی تواند پدیده جنایی را کنترل کند. علاوه بر آن این نوع سیاست گذاری عوام گرایانه، مبانی اصلی قانون گذاری که همان عدالت و مصلحت همگان است را نادیده می گیرد. ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت داری رعایت شده است. نتیجه گیری: در واقع احساسات و وجدان عمومی، دارای ویژگی های خاصی مانند انفجاری بودن، گذرا بودن، غیرمنطقی، و. . . می باشد؛ این اوصاف نیز به نوبه خود باعث شده است که سیاست جنایی عوام گرا نیز سختگیرانه، عامه پسند، نمایشی، احساسی و فاقد مبنای نظری و علمی باشد. با نگاهی به اوصاف و رویه های سیاست جنایی عوام گرا مشخص می شود که عناصر حکومت قانون در مواجهه با این سیاست در فضای حقوق کیفری با چالش مواجه می شوند.

چکیده فارسی:حاکمیت نظم و قانون مداری از مهم ترین مولفه های اجتماع به سامان است که بستر امنیت و آرامش را برای سیر افراد در جهت اهداف فردی و جمعی امکان پذیر می سازد. دستیابی به جامعه بهره مند از نظم عمومی، نیازمند وجود قوانین مربوط و مابازای قانونی مناسب برای اجرای این قوانین است. بی شک مهم ترین ضامن اجرای قوانین دارای جنبه نظم عمومی، دولت ها و نهادهای اجتماعی قضایی و انتظامی هستند، اما توجه به اخلاقیات، حاکی از وجود مابازای اخلاقی و درونی برای رعایت قوانین یادشده است. ازاین رو هماهنگی و همراهی الزامات خارجی و درونی، مهم ترین دستاورد برای رسیدن به نظم عمومی خواهد بود. در تحقق این هدف، مفهوم وجدان اخلاقی با توجه به کارکردهای آن، نقش اساسی دارد. در این نوشتار با مراجعه به آرای اندیشمندان، ضمن مفهوم شناسی «وجدان اخلاقی»، تاثیر این عامل در دسترس و همگانی برای تربیت افراد اخلاقی و به تبع آن تشکیل جوامع اخلاقی که نظم داری و قانون مداری را سرلوحه فعالیت های خود قرار دهند، بررسی شده و تلاش گردیده است تا مفهوم اخلاقی وجدان به صورتی کاربردی تر ارائه شود. چکیده عربی:إنّ سیادة النظم والقانون من أهم مکونات المجتمع المستقر الذی یوفر الأمن والسکینة بالنحو الذی یتیح لأبناء المجتمع السیر فی اتجاه تحقیق الأهـداف الفـردیة والإجتماعیة المنشودة. الوصول الی مجتمع ینعم بالنظم العمومی، یستدعی وجود القوانین الکفیلة بانجاح هذه المهمة، الی جانب وجود قانون مناسب لتنفیذ هذه القوانین. لا شک فی أن أهم ضمانة لتطبیق القوانین التی تُعنی بالنظم العمومی، هی الدولة والمؤسسات الإجتماعیة القضائیة والأمنیة؛ غیر أن الإهتمام بالجوانب الأخلاقیة، ینمّ عن وجود دوافع أخلاقیة وذاتیة للإلتزام بالقوانین المذکورة. ومن هنا فان التنسیق والتناغم بین الإلزامات الخارجیة والدوافع الداخلیة الذاتیة، تعتبر أهم الوسائل التی یمکن عن طریقها الوصول الی النظم العمومی. مفهوم الوجدان الأخلاقی له دور أساسی فی تحقیق هذا الهدف، بما له من تأثیرات. یتولی هذا البحث من خلال الرجوع الی آراء المفکرین التعرف علی مفهوم «الوجدان الأخلاقی»، ویتحرّی تأثیر هذا العنصر فی الاطار المحدود والعمومی لتربیة الأفراد الأخلاقیین، و تبعاً لذلک ایجاد مجتمعات أخلاقیة تضع النظم والقانون علی رأس الأعمال، ویحاول طرح المفهوم الأخلاقی للوجدان بصورة تطبیقیة أکثر.

ارزشهایی چین اخلاق، وجدان، تعهد، مسوولیت پذیری و ... در تبدیل اندیشه نوبه محصول و ارایه آن به بازار چون واکنشگر در معادلات شیمیایی، عمل می نمایند و سبب می شوند تا فرایند کارآفرینی تحت تاثیر این عوامل در مدتی کوتاه تر به نتیجه برسد. از سوی دیگر موجب جلب اعتماد جامعه کارآفرین و گروه کارآفرینی در راستای آینده نگری و عملیاتی کردن اندیشه های جدید خواهد شد. این ارزشها در تعامل با عوامل اقتصادی و فرهنگی کارآفرینی که اساس آن نیز به شمار می روند، سبب اعتماد بیشتر گروههای درگیر فضاهای مذکور و نیز جامعه می شود و به حد نهایی خود یعنی ایثار کارآفرین وگروه کارآفرینی می رسد. در این حال، به دلیل افزایش اعتماد به کارآفرین و گروه کارآفرینی و نیز تلاش مضاعف آنان در سایه ارزشهای اخلاقی، توسعه اقتصادی و فرهنگی جامعه، امری قطعی و اجتناب ناپذیر است. توزیع عادلانه درآمد، افزایش سرمایه گذاری و تمامی عوامل اقتصادی و اجتماعی به طور غیرمستقیم دستخوش این ارزشها می شوند.نتیجه گیری: این مقاله ضمن معرفی زوایای اخلاق و وجدان کاری و تبیین مفهوم کارآفرینی، درصدد آشکار نمودن نقش ارزشهای مذکور در پدیده کارآفرینی است.

چەمکی ویژدان پێگەیەکی تایبەتی هەبووە لە گەشەسەندنی مێژووی وڵاتانی ڕۆژئاوادا. ئەم پێگەیە هەم لە فەرهەنگی گشتی ئەو وڵاتانە بەدی دەکرێت، هەمیش جێگاپەنجەی لەسەر یاسا دیارە. ئەم گرنگیە هەر لە یۆنانی کۆنەوە بەردەوامە و هەتا هزری هاوچەرخ ئامادەیە. ویژدان لە فەلسەفەدا لە چەمکە گرنگەکانە، بەڵام لە ئەدەبیاتی ڕۆژئاوایشدا ئامادەیە؛ یاسای مۆدێڕن هەر لە سەرەتاوە پەیوەندیەکی توندوتۆڵی هەبووه لەگەڵ ئەم چەمکە. لەم نەریتەدا ویژدان ساتی گەشەکردنی تاک، ساتی لادان لە نۆرمەکان و ساتی داهێنان و تازەگەری بووە. لە فەرهەنگی سەردەمی مۆدێڕنی کۆمەڵگا کوردییەکاندا، ئەم چەمکە و چەمکی هاوشێوەی ڕوو لە کزی دەنێن و پێگە کۆنەکەی خۆیان لە ڕووی کۆمەڵایەتی- فەرهەنگیەوە لەدەست دەدەن، بەڵام لە دونیای ڕۆشنبیریشدا جێگای ویژدان هەر فەرامۆشیە. چیرۆکی مەسئەلەی ویژدان-ی ئەحمەد موختار جاف لەو دەرفەتە گرینگانەیە کە دەکرێت بەپاڵپشتی نۆرمەکانی «مێژووی هزر» لە چەند ڕووەوە بەهەند وەربگیردرێت. ساتی نووسین و دەرکەوتنی ئەم چیرۆکە و بەرهەمی هاوشیوەی، شایەتیەکی جوانن بۆ ئەو گۆڕانە هزری و فەرهەنگیانەی کۆمەڵگای کوردی بە خۆیەوە دەبینێت. ئەم چیرۆکە بۆ خۆی ئاماژەیە کە چۆن کۆمەڵگا لە ڕووی هزریەوە گۆڕانکاری بە خۆوە دەبینێت. بەڵام ئەم چیرۆکە بۆ خۆیشی هەڵگری ڕوانینێکی تایبەتە لەسەر چۆنێتی گەشەکردنی ویژدان. ئەحمەد موختار لەم چیرۆکەدا هەوڵ دەدات پیشان بدات کە ویژدان چۆن پێوویستی بە بەستێنێکی لەباری کۆمەڵایەتی هەیە و چۆن لە نەمانی ئەم بەستێنەدا چەمکی وەک ویژدان پەراوێز دەکەوێت.

چکیده فارسی:یکی از محوری ترین مباحثی که علامه جعفری در عمده آثار خود، تلویحا و تصریحا، به آن اشاره نموده، وجدان اخلاقی است. از منظر وی، مدلول مفهوم وجدان اخلاقی، شامل ندای درونی، قطب نمای وجود انسانی، رهنمون سازی به سوی ایدئال ها می باشد. ایشان در دفاع از وجود وجدان اخلاقی، به شمول این قوه بین تمامی انسان ها صحه گذاشته است و فعالیت این قوه را مکمل فعالیت روش عقلانی می شمارد. در نظر علامه، کارکردهای وجدان اخلاقی می تواند شامل بروز عواملی چون، رشد شخصیت بشری، راهنمای مطمئن انسانی و مواردی از قبیل سرزنش و شکنجه شدن انسان باشد. تحقیقات ایشان در باب وجدان اخلاقی، کوششی بی بدیل است؛ اما با این همه، نظریه ایشان با انتقادهایی نیز مواجه است که از آن جمله می توان به تاثیر قوانین اخلاقی ـ اجتماعی بر وجدان اخلاقی، مستقل دانستن قوه وجدان اخلاقی از سایر قوا، و وجود ایدئال های مختلف در بین افراد و جوامع یاد کرد. علاوه بر این، علامه جعفری عمده اهتمام خویش را بر مفهوم وجدان اخلاقی معطوف کرده و از مصادیق وجدان اخلاقی کمتر سخن گفته است. چکیده عربی:أحد المباحث الأساسیة التی کان العلاّمة محمد تقی جعفری یشیر إلیها تصریحاً أو تلویحاً فی أعماله، مبحث الضمیر الأخلاقی. من وجهة نظره یدل مفهوم الضمیر الأخلاقی علی النداء الباطنی، ومؤشر الوجود الانسانی، والمرشد الموجّه نحو القیم المثالیة. هو یدافع وجود الضمیر الأخلاقی ویری هذه القوّة موجودة لدی جمیع الناس، ویعتقد أن تأثیرها مکمّل لعمل المنهج العقلانی. فی رأی العلاّمة الجعفری تمتد وظیفة الضمیر الأخلاقی حتی تشمل ظهور عوامل مثل: نمو الشخصیة البشریة، و دلیل انسانی موثوق، وحالات من قبیل تأنیب الانسان ولومه. البحوث التی قدّمها العلاّمة الجعفری فی مجال الضمیر الأخلاقی لا جدال فیها، ولکن رغم کل ذلک فان آراءه تواجه انتقادات یمکن ان نذکر منها مثلاً تأثیر القوانین الأخلاقیة والاجتماعیة فی الضمیر الأخلاقی، واستقلالیة قوّة الضمیر الأخلاقی عن القوی الاخری، ووجود رؤی مثالیة مختلفة لدی الافراد والمجتمعات. تجدر الاشارة إلی ان العلاّمة جعفری کان یرکز علی مفهوم الضمیر الأخلاقی، غیر انه قلیلاً ما کان یتحدّث عن مصادیقه وتطبیقاته.

وجدان ادراک باطنی است که انسان با آن مسیر کمال را می یابد. او به عنوان خودفرمانی درونی و راهنمای انسان گاهی از سلامت برخوردار است و گاهی به انحراف کشیده شده و به دلیل عدم اعمال تربیت دینی صحیح کارایی لازم را ندارد. وجدان در برخی از مکاتب اخلاقی غربی جایگاه مهمی دارد و زیربنای افعال اخلاقی معرفی شده و به عقیده کانت امری شگفت آور و صاحب قدرت محرک در امر قضاوت است. همچنین در مکتب روسو کارکردهایی برای وجدان تعریف شده که در این پژوهش به صورت خلاصه به آن پرداخته شده است. در این راستا این پژوهش در صدد تعریف جایگاه و تبیین کارکردهای وجدان در قرآن و روایات است. وجدان را کاربردهای گوناگونی است که تمایز نهادن میان آن ها در این مبحث ضروری است.

چگونگی پدیداری حقوق، از دیرباز یکی از سوالات مهم در حوزه مبانی حقوق بوده است. منظور از پدیداری حقوق، بروز و ظهور اولین گونه های ضوابط رفتار اجتماعی و قواعد موجد حق و تکلیف در جوامع ابتدایی بشر است. از سوی دیگر دخالت وجدان در شکل گیری و توسعه حقوق نیز همواره مورد موافقت ها و مخالفت های جدی صاحب نظران واقع شده است. این تحقیق با استفاده از به روزترین یافته های زیست جامعه شناسی و دیگر علوم به دنبال ارایه پارادایمی است که نقش وجدان در پدیداری حقوق را دقیق تر و علمی تر تشریح کند. مطابق یافته های این پژوهش، «وجدان» منطق درون اجتماعی یا عقلانیت عضویتی است که از آگاهی ها و احساس های به اشتراک گذاشته شده در جامعه بهره گرفته و ویژگی های اخلاقی-اجتماعی انسانی، همچون همدلی و نوع دوستی را متبلور می کند. «وجدان» عادات زیستی و قواعد همکاری را اخلاقی و انسانی می کند، احساس درونی مبنی بر لزوم ثبوت هایی برای هر فرد تحت عنوان «حق» را سبب می شود و «عدالت» را به عنوان شاخص ارزیابی های خود به کار می گیرد. وجدان جمعی قدر مشترک وجدان های فردی و عقلانیت عضویتی جمعی است که اتکا به وجدان در فضای تعین طلب حقوق را ممکن می کند. به طور خلاصه می توان وجدان در پدیداری حقوق نقش اساسی دارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.